ภายในชุมชนบ้านโพรงมะเดื่อ หมู่ที่ 5 ตำบลโพรงมะเดื่อ บริเวณบ้านหลังน้อยที่ร่มรื่นด้วยไม้ใหญ่ ด้านหน้ามีคลองไหลผ่าน เป็นบ้านของยายอุทัย ยะนิล หรือยายทัย ผู้ที่อายุล่วงผ่าน 6 รอบปีไปแล้ว แต่ร่างกายยังแข็งแรง ดูอ่อนวัยเหมือนเพิ่งผ่านวัยเกษียณมาได้ไม่นานนัก
เคล็ดลับสำคัญที่ทำให้ยายอุทัยยังสดชื่น ก็เพราะความสามารถในการใช้ภูมิปัญญาชาวบ้าน ทำสมุนไพรอัดแคปซูลรับประทาน
“ตอนนั้นไปงานพระราชทานเพลิงศพสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอฯ ที่กรุงเทพฯ เมื่อปี 2551 แล้วก็ไปพักที่วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร ที่นั่นยายได้รับหนังสือเล่มหนึ่งชื่อ ‘มะรุม ต้นไม้เพื่อชีวิต*’ ของ ดร.วิไลวรรณ อนุสารสุนทร ตอนนั่งรถอ่านไปก็รู้สึกว่าดีจัง อยากกลับบ้านไปทำเองบ้าง เพราะตาประสบอุบัติเหตุร่างกายไม่แข็งแรง ทำให้ระบบขับถ่ายไม่ดี ที่บ้านยายเองก็มีต้นมะรุมอยู่แล้ว พอถึงบ้านก็ไปซื้อแคปซูลที่ตลาดมา แล้วก็เอาเก็บใบมะรุมมาล้าง นำตากแดดจนแห้งสนิท แล้วนำมาปั่นหรือตำให้เป็นผง บรรจุแคปซูลรับประทาน ปรากฏว่าพอได้กินทุกวัน ขับถ่ายดีขึ้น และตอนหมอนัด เขาก็ถามเลยว่าไปกินอะไรมา ความดันลด เบาหวานลด ตาก็บอกให้ถามแม่บ้านผมซิ เราก็เล่าให้ฟัง” ยายทัยเล่า
หลังจากนั้นข่าวคราวของใบมะรุมก็เป็นที่เลื่องลือในหมู่ชาวบ้านละแวกนั้น ซึ่งต่างเข้ามาไถ่ถามขอยาเด็ดที่อุทัยอย่างสม่ำเสมอ ซึ่งเธอก็ไม่หวง แบ่งให้ไป แลกกับค่าแคปซูลเล็กน้อย เพราะเป็นสิ่งที่ซื้อหามา ภายหลังทางเทศบาลประกาศตามหาของดีของเด่นในพื้นที่ ยายทัยจึงนำมาเสนอ ซึ่งชาวบ้านหลายคนเห็นแล้วสนใจ ทั้งยังมีครูมาชักชวนให้ไปสอนในโรงเรียน ซึ่งยายทัยก็ตอบตกลงไป
“ต่อมาได้หนังสือเพิ่มอีก คือฟ้าทะลายโจร กับขมิ้นชัน เพราะตอนนั้นเราไปงานศพ เขาก็แจกมาเป็นวิทยาทาน แล้วเราก็ชอบอ่านด้วย ก็ลองมาทำ ซึ่งทุกวันนี้ก็ทำอยู่ 3 อย่างนี่แหละ ส่วนใบอื่นๆ เช่น ใบย่านาง เราก็ศึกษาเหมือนกัน เพราะช่วยโรคไต โดยคั้นน้ำมันดื่ม แล้วเก็บใส่ตู้เย็นไว้ กินแล้วดีมากเลย”
สำหรับสรรพคุณของใบไม้แต่ละประเภทก็จะแตกต่างกันไป อย่างฟ้าทะลายโจร ก็ช่วยลดไข้ แก้ไอ ส่วนขมิ้นชันนั้นช่วยลดไขมันในเลือดได้ โดยกรรมาวิธีในการผลิตของพืช 2 ชนิดนี้จะต่างกับมะรุม คือก่อนบด จะต้องไปตากแดด แล้วก็นึ่ง จากนั้นถึงค่อยนำมาใส่แคปซูลอีกที
“ตอนนี้เราใช้วิธีซื้อเอาง่ายดี สะอาดด้วย เพราะเขาอบให้เราเสร็จ ก็มีแต่มะรุมที่เราทำเองทุกกระบวนการ ตั้งแต่ตากแดด ใส่กระด้ง เพื่อให้กรอบ ถ้าฝนตกเอาตากใหม่ จากนั้นก็ไปบดให้ละเอียดแล้วก็ไปใส่โหล จากนั้นก็อัดใส่แคปซูลให้แน่นๆ ปัจจุบันยายขายเม็ดละ 1 บาท” ยายทัยว่า
ปัจจุบันเทศบาลตำบลโพรงมะเดื่อได้ออกใบประกาศเกียรติคุณให้ยายทัยเป็นปราชญ์ชาวบ้าน และมีคนเข้ามาขอความรู้มากมาย ไม่ว่าจะเป็นนักศึกษาจากมหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม และมหาวิทยาลัยศิลปากร เพื่อให้เป็นภูมิปัญญาที่ได้รับการสืบทอดต่อไป
ยายทัยชี้ชวนให้เราดูต้นมะรุมหน้าบ้าน และยังเชื้อเชิญให้เราลองอัดผงมะรุมใส่ในแคปซูล เราลองทำ และพบว่าไม่ยาก เพลินดีเหมือนกัน
*ชื่อหนังสือ นาฬิกาชีวิต ตอน 2 มะรุม ต้นไม้เพื่อชีวิต