คำตอบในเรื่องความยั่งยืนนั้น จำเป็นต้องทำให้ประชาชนเป็น พลเมือง โดยใช้สูตร 3 สร้างยกกำลัง 3 คือ การสร้างการเรียนรู้ (สร้างแหล่งเรียนรู้ สร้างความรู้ สร้างผู้นำการเปลี่ยนแปลง) การสร้างความเป็นพลเมือง (สร้างการมีส่วนร่วม สร้างความเป็นเจ้าของ สร้างศักยภาพ) และการสร้างผลกระทบ (สร้างผลกระทบทางสังคม สร้างผลกระทบทางเศรษฐกิจ สร้างผลกระทบสิ่งแวดล้อม)
การสร้างความเป็นผลเมืองนั้น จำเป็นต้องเริ่มจากชุมชนท้องถิ่น เพราะสังคมเมืองไม่มีผู้นำ ไม่มีพลัง จึงสร้างความเป็นพลเมืองได้น้อยมาก ขณะที่ชุมชนท้องถิ่นของเรามีหลายสิ่งหลายอย่างที่เอื้อต่อการยกระดับประชาชน ยกระดับราษฎรไปสู่ความเป็นพลเมืองได้
นายแพทย์ประเวศ วะสี เคยพูดถึง “เบญจพลัง” ว่าเป็นพลังมหาศาลที่ขับเคลื่อนการพัฒนาให้ประเทศไทยเป็นที่น่าอยู่ได้
องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นต้องมีความมั่นใจว่าตนเองเป็นคนสร้างกระบวนการการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ไม่ได้พึ่งพาความรู้จากหน่วยราชการ หรือความรู้จากองค์กรการศึกษาอื่น ต้องบอกตัวเองว่าเราคือสถาบันที่สร้างความรู้ให้กับคนอื่นได้
หนังสือประกอบ เวทีสานพลังชุมชนท้องถิ่นเข้มแข็งสู่เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน ครั้งที่ 1 ประจำปี 2560 ตามรอยพ่อสานต่อปฏิบัติการชุมชนท้องถิ่นน่าอยู่
องค์การปกครองส่วนท้องถิ่นต้องมีความมั่นใจว่าตนเองเป็นคนสร้างกระบวนการการเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ไม่ได้พึ่งพาความรู้จากหน่วยราชการ หรือความรู้จากองค์กรการศึกษาอื่น ต้องบอกตัวเองว่าเราคือสถาบันที่สร้างความรู้ให้กับคนอื่นได้
อยากให้ชาวบ้านหันมาทำเกษตรผสมผสานกันมากขึ้น ซึ่งจะนำความยั่งยืนมาสู่ชุมชน สังคม ตลอดชีวิตความเป็นอยู่ในครอบครัว
เราอยากให้ทุกโครงการที่คิดที่ทำมีความต่อเนื่องและยั่งยืน ถ้าทำแบบไฟไหม้ฟางอย่าไปทำ ไม่มีประโยชน์ต่อชุมชน คุณภาพชีวิต โครงการพื้นฐานถ้า 4 ปีแรกทำไม่ได้ผมขอถอยเอง
สุขภาวะชุมชน
การสร้างความร่วมมือเป็นเรื่องที่ทำได้ยาก แต่ถ้าเราเปิดใจคุยกันตั้งแต่ต้นก็เป็นไปได้ อย่างเรื่องการให้กองทุนหรือกลุ่มต่าง ๆ ในตำบลจ่ายเงินสมทบแทนผู้ด้อยโอกาส
